woensdag 4 maart 2009

Genderverschillen in de biechtstoel

Actrice Monica Belluci in de film Malèna, waarin ze als wondermooie jonge Siciliaanse weduwe door elke man van het dorp wordt begeerd.

"Nu vormde vanaf de christelijke biecht tot op de dag van vandaag seks het onderwerp bij uitstek van het belijden. Zij is datgene wat men achterhoudt, wordt er gezegd. En als zij integendeel nu eens datgene was wat men op zeer bijzondere wijze bekent? Als de plicht haar te verbergen slechts een aspect zou zijn van de plicht haar te bekennen? ... Als seks in onze maatschappij nu al meerdere eeuwen lang in de ijzeren greep van de bekentenis is?"
[Michel Foucault, De wil tot weten]

Mannen en vrouwen zondigen op een andere manier, zegt monseigneur Wojcieh Giertych de persoonlijke theoloog van paus Benedictus XVI en van het pauselijke huishouden. Daarmee legt hij onwillekeurig het mannelijke en vrouwelijke onbehagen van deze tijd bloot, stelt de Britse schrijfster en columniste India Knight.

Er is geen seksuele gelijkheid als het de zonde betreft, schreef Giertych vorige week in L’Osservatore Romano, de krant van het Vaticaan. Zijn kijk is gestoeld op zijn eigen bevindingen in de biechtstoel en wordt geschraagd door een analyse van biechtgegevens uitgevoerd door de 95-jarige Roberto Buso, een jezuïet met een zeer technische knobbel die eerder al een computeronderzoek deed naar de werken van Thomas van Aquino.

De zeven hoofdzonden zijn: onkuisheid, gulzigheid, hebzucht, traagheid, gramschap, afgunst en hoogmoed (die staan tegenover kuisheid, matigheid, naastenliefde, vlijt, lijdzaamheid, goedheid en nederigheid). Vorig jaar kwam het Vaticaan echter met het voorstel om daar een paar nieuwe zonden aan toe te voegen die betrekking hebben op de actualiteit, met name genetische manipulatie, experimenten op mensen, milieuvervuiling, sociale onrechtvaardigheid, het veroorzaken van armoede, financiële gulzigheid en het gebruik en verkoop van drugs. (Ik begrijp wel niet goed hoe een joint roken de Heer even hard kan storen als het veroorzaken van armoede, maar soit.)

Als je een man bent, zo wijzen de bevindingen van Buso en Giertych uit, dan is de eerste zonde onkuisheid, gevolgd door gulzigheid. Daarna volgt traagheid, want tegen dan ben je waarschijnlijk te verzadigd om nog te bewegen. Als je een vrouw ben, dan is de voornaamste zonde hoogmoed, gevolgd door afgunst en gramschap, wat een niet al te mooi plaatje schetst. Begrijpelijk dus dat mannen veel eten en naar porno kijken.

De Britse detectiveschrijfster Dorothy L. Sayers merkte ooit schrander op dat de hoofdzonden opgedeeld zouden moeten worden in onfatsoenlijke maar warmbloedige zonden (onkuisheid, gramschap, gulzigheid) en respectabele maar koudbloedige zonden (afgunst, traagheid, hebzucht en hoogmoed). Ze zijn koudbloedig omdat het zonden van de geest en niet van het vlees zijn, ze zijn respectabel omdat ze de gedaante van deugden kunnen aannemen.

Ik vermoed dat het lijstje van zonden er dertig of veertig jaar geleden totaal anders had uitgezien. Zou onkuisheid bovenaan op het mannenlijstje hebben gestaan toen reclamespotjes nog beelden gebruikten van volledig geklede huisvrouwen die eenvoudige en voedzame maaltijden probeerden samen te stellen, en toen je om aan porno te geraken nog een gênant heimelijk bezoek aan de krantenboer moest brengen? Anno 2009 is het niet meer dan normaal dat onkuisheid de eerste positie in de mannelijke geest inneemt. Seks lijkt elk aspect van hun leven te doordringen.

Als een man veertig jaar geleden in de biechtstoel gevraagd werd om op te sommen hoeveel keer zijn ouweheer zich in de loop van de dag had opgericht, dan was het waarschijnlijk bij twee of drie gelegenheden gebleven. Vandaag zou hij een paar uur nodig hebben om elke aandrang een beetje getrouw weer te geven. Maar goed, mannen biechten onkuisheid tenminste op, wat waarschijnlijk betekent dat ze zich toch een beetje slecht voelen omdat ze van zowat alles hitsig worden, inclusief reclame voor chocolade.

De website Cracked.com publiceerde vorige week een wijdverspreid artikel getiteld ‘Vijf dingen waarvan je onterecht denkt dat ze je gelukkig zullen maken’. Die vijf dingen waren, in omgekeerde volgorde: beroemdheid (de website brengt het verlangen van tieners naar roem in verband met een gebrek aan aandacht door afwezige of ‘emotioneel verwijderde’ ouders), rijkdom (Nigerianen zijn tevredener met hun leven dan mensen in andere landen, terwijl de gemiddelde Nigeriaan 235 euro per jaar verdient), schoonheid (te veel ‘geveinsd gevlei’ alleen maar omdat je knap bent, zelfde problemen met het zelfbeeld als mensen met een gewoon uiterlijk), genialiteit (maakt je eenzaam en mogelijk geestelijk ziek) en macht (waardoor je een eikel en mogelijk een psychopaat wordt).

De bedenkingen van deze grappige en oneerbiedige site over menselijke ontgoochelingen komen bijna letterlijk overeen met de biechtbevindingen van het Vaticaan. U moet toegeven dat dat toch behoorlijk interessant is. Giertych stelde: “Verschillende culturele contexten brengen verschillende gewoonten voort, maar de menselijke natuur blijft dezelfde.”

In een pakkend essay heeft Mary Eberstadt, een onderzoekster aan het Hoover Institution, het over de betekenis van het gegeven dat westerlingen voor het eerst in de geschiedenis onbeperkt toegang hebben tot eten en seks. Ze beschrijft de attitudekloof die ons van onze voorouders scheidt. “Historisch beschouwd waren eten en seks in alle beschavingen steeds onderworpen aan formele en informele regels”, om zaken te vermijden als seksuele agressie en ziekte.

Die regels zijn weg. Je hoeft niet langer bang te zijn om zwanger te worden, je hoeft jezelf niet bloot te stellen aan ziekte, meer partners hebben is niet langer een schande, en gemechaniseerde landbouw, pesticiden en genetisch gemanipuleerd voedsel hebben ervoor gezorgd dat iedereen in het Westen kan eten tot hij barst. Grof gesteld: Eberstadt concludeert dat voedsel de nieuwe seks is, het domein waarop nu taboes, obsessies, grillen en fetisjen rusten.

Iedereen met ogen in zijn kop moet inzien dat het klopt. En de mannelijke kant van de Vaticaanse zondenlijst geeft enigszins aan dat mannen, zoals Eberstadt stelt, volledig gestrand zijn in hun eigen lusten. De lijst biedt eigenlijk een handig inzicht in de fundamentele verschillen tussen de seksen vandaag. Mannen eten, neuken en maken zich daar achteraf zorgen over. Vrouwen tutten zich op en zijn jaloers, met een klein beetje nijd en nukken erbij gekwakt, en zijn daar niet bepaald trots op. De zondescheiding die het Vaticaan aanstipt, weerspiegelt de maatschappelijke veranderingen van de laatste twee decennia op een onverwacht moderne manier. Wat eerst een ontspannend niemendalletje leek, geeft eigenlijk een perfect beeld van het mannelijk en vrouwelijk onbehagen.

[India Knight, Sunday Times]

Geen opmerkingen: