De versplintering van het alledaagse bewustzijn

Is het overdenken van de mogelijkheden van een vernieuwing van het Westerse denken een luxe? Het is mogelijk, dunkt me, dat een kritische herovering van de grondslagen van de filosofie over de eigen cultuurgrenzen heen naar velerlei richtingen mogelijk is.

Opvallend is, dat er maar weinig filosofen zijn die zich bezig houden met het onderzoeken van de mogelijkheden van een vernieuwd mensbeeld.

Kenmerkend voor deze tijd is de versplintering en wat Jürgen Habermas noemt ‘de fragmentering van het alledaagse bewustzijn’. Dit wordt door hem in verband gebracht met de splitsing die is opgetreden tussen de wetenschappelijke, morele en culturele experts enerzijds, die opgesloten zitten in over-gespecialiseerde sub-culturen, waarin slechts één aspect tot zijn recht komt en het alledaags ‘communicatieve handelen’ anderzijds, waarin de resten van traditionele overleveringen zonder vernieuwende levenskansen voortwoekeren.

“Het dagelijkse bewustzijn is hopeloos versplinterd en kan daarom geen weerstand bieden tegen de imperatieven van zelfstandige subsystemen, die als koloniale heren van buiten af de leefwereld binnen dringen.” [Jürgen Habermas, Theorie van het communicatieve handelen]

Belangrijk is zijn opmerking dat in de moderne maatschappijen het niveauverschil tussen het sacrale en het profane domein verdwenen is. Volgens Habermas zijn er geen fundamentele overtuigingen meer beschikbaar, die principieel buiten discussie staan en geen argumentatie behoeven.